ชื่อโครงการ (ภาษาไทย): บ่มเพาะเมล็ดพันธุ์พลเมืองนักสื่อสารสุขภาวะ
ชื่อโครงการ (ภาษาอังกฤษ): Citizen Health Communicator Program
เทคโนโลยีมีบทบาทสำคัญในการเปลี่ยนแปลงสังคมและเศรษฐกิจทั่วโลก ที่ผ่านมามีผลกระทบลึกซึ้งในหลายมิติ ไม่ว่าจะเป็นการพัฒนาปัญญาประดิษฐ์ (AI), อินเทอร์เน็ตความเร็วสูง ระบบคลาวด์ หรือเทคโนโลยีใหม่ๆ เช่น Metaverse และ Web 3.0 จะเห็นได้ว่าเทคโนโลยีได้กลายเป็นส่วนสำคัญในชีวิตประจำวันของมนุษย์ ตั้งแต่สมาร์ทโฟนที่เชื่อมต่อเราเข้ากับโลกทั้งใบ ไปจนถึงระบบอัตโนมัติในบ้านและที่ทำงาน แม้ว่าเทคโนโลยีจะมีข้อดีมากมายแต่ก็มีอันตรายที่แฝงตัวอยู่ในหลายแง่มุมที่เราควรตระหนักถึง ผลกระทบต่อสุขภาพ เศรษฐกิจ สังคม อย่างรู้เท่าทัน ความเสี่ยงจาก AI อาจทำให้เกิดความเสียหายร้ายแรงได้เป็นภัยคุกคามทางไซเบอร์ เพราะเทคโนโลยีที่เชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตมีโอกาสให้แฮกเกอร์โจมตีระบบหรือเข้าถึงข้อมูลที่สำคัญได้
ข้อสังเกตจากสถานการณ์และแนวโน้มของเทคโนโลยีที่พัฒนาไปอย่างรวดเร็ว ปัจจัยสำคัญที่ขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงอย่างปัญญาประดิษฐ์ (AI) และข้อมูลอินเทอร์เน็ตของสรรพสิ่ง (IoT) การรู้เท่าทัน AI จึงเป็นกุญแจสำคัญสู่การใช้เทคโนโลยีอย่างชาญฉลาด เพราะปัญญาประดิษฐ์ (AI) เป็นเทคโนโลยีที่มีบทบาทสำคัญในชีวิตประจำวันอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ตั้งแต่การตื่นนอนไปยังการเข้านอนที่อยู่ในแพลตฟอร์มออนไลน์ เพื่อให้สามารถใช้ AI ได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ การรู้เท่าทัน AI จึงเป็นสิ่งสำคัญ
เป้าหมายของโครงการบ่มเพาะเมล็ดพันธุ์พลเมืองนักสื่อสารสุขภาวะ ที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์การสร้างเสริมนิเวศสื่อสุขภาวะ โดยมีพันธกิจ นิเวศสื่อสุขภาวะที่ส่งผลต่อค่านิยมและพฤติกรรมสร้างเสริมสุขภาวะ ผ่านการใช้สื่อเป็นเครื่องมือพัฒนาคนรุ่นใหม่สู่การขับเคลื่อนนิเวศสื่อสุขภาวะ โดยมีเป้าหมายหลักเพื่อพัฒนาเยาวชนสู่เครือข่ายนักสื่อสารสุขภาวะ ทั้งระดับบุคคล ผ่านกระบวนการสื่อสารที่ขับเคลื่อนระบบนิเวศสื่อสุขภาวะที่มีทักษะเท่าทัน สารสนเทศและดิจิทัล ที่สามารถเป็นผู้ใช้และสร้างสรรค์สื่อ โดยมีการทบทวนต้นทุนการดำเนินกระบวนการสื่อสารร่วมกับสถาบันการศึกษา ได้แก่ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย และร่วมวางแผนร่วมกับ Depa สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล ในพื้นที่ภาคใต้ ให้เกิดแผนปฏิบัติการร่วมกันเพื่อต่อยอดการขยายผลต้นทุนการดำเนินกระบวนการสื่อสารที่ขับเลื่อนระบบนิเวศสื่อสุขภาวะของเครือข่ายนักสื่อสารสุขภาวะผ่านการสานพลังระหว่างเครือข่ายและหน่วยงานในระดับพื้นที่ ส่งผลให้เกิดขบวนการร่วมขับเคลื่อนสังคมสุขภาวะ ด้วยการบ่มเพาะ หล่อหลอม กระตุ้น และสร้างโอกาสในการพัฒนาตนเองสู่ “พลเมืองตื่นรู้” บนฐานของการใช้เทคโนโลยีและระบบดิจิทัลที่สร้างสรรค์พร้อมพัฒนาระบบนิเวศสื่อสุขภาวะ ภายใต้ความร่วมมือกับภาคีในพื้นที่ พร้อมร่วมผลักดันให้เกิดกลไกการสื่อสารที่เอื้อต่อการสร้างเสริมสังคมสุขภาวะ สอดคล้องกับเป้าหมายยุทธศาสตร์ สสส. เพื่อลดความเหลื่อมล้ำด้านสุขภาพ โดยบูรณาการเป้าหมายหลัก 7+1 ได้แก่ CoO1 การลดอัตราการบริโภคยาสูบ CoO6 เพิ่มสัดส่วนผู้มีสุขภาพจิต พนันออนไลน์ ที่สอดคล้องกับบริบทพื้นที่ และการรู้เท่าทันสื่อในยุค AI โดยมียุทธศาสตร์การทำงาน ได้แก่ S1 การสนับสนุนงานวิชาการและรังสรรค์นวัตกรรม S2 สานเสริมพลังภาคีและเครือข่าย S3 พัฒนาศักยภาพบุคคล ชุมชนและองค์กร S4 พัฒนากลไกทางนโยบาย สังคมและสถาบันการศึกษา และ S5 สื่อสาร จุดประกาย ชี้แนะ สังคม ผ่านกระบวนการที่สอดคล้องกับตัวชี้วัดของแผนระบบสื่อ ดังนี้
1. สานพลังภาคีและเครือข่ายในระดับพื้นที่และเชิงประเด็น สอดคล้องกับตัวชี้วัด 5 ในการสนับสนุนกลไกเชิงนโยบายที่เอื้อต่อการส่งเสริมนิเวศสื่อสุขภาวะ
2. HACKATHON 4Health บ่มเพาะผู้ประกอบการทางสังคมสุขภาวะ ตัวชี้วัด 2 ในการสนับสนุนกระบวนการเรียนรู้ ปฏิบัติการทางสังคมให้เกิดเป็นพลเมืองเท่าทันสื่อ
3. พัฒนาศักยภาพคนรุ่นใหม่สู่การเป็นเครือข่ายนักสื่อสารสุขภาวะ ตัวชี้วัด 1 ในการพัฒนาและเชื่อมโยงเครือข่ายแกนนำนักสื่อสารสุขภาวะโดยการเสริมศักยภาพบุคคลในด้านทักษะเท่าทันสื่อและเท่าทันสุขภาวะ
4. สื่อสารเพื่อหนุนเสริมงานเครือข่าย ตัวชี้วัด 3 ในการพัฒนาพื้นที่ปฏิบัติการสื่อสารสุขภาวะ
กลยุทธ์ในการดำเนินงาน 4E ได้แก่
Engage ประสานพลังขับเคลื่อนกลไกการทำงานของเครือข่ายนักสื่อสารสุขภาวะ ซึ่งมีเป้าหมายปลายทางร่วมกันเพื่อสร้างระบบนิเวศสื่อสุขภาวะ
Empower การหนุนเสริมทั้งคนและระบบที่มีอยู่ให้มีความเข้มแข็งมากขึ้นผ่านการพัฒนาเสริมพลังเครือข่ายนักสื่อสารสุขภาวะร่วมสื่อสารสร้างการเปลี่ยนแปลงในพื้นที่ และพัฒนาพลเมืองเท่าทันสื่อ เพื่อเป็นผู้ใช้และสร้างสรรค์สื่อที่มีคุณภาพ ผ่านกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้
Enable การหนุนเสริมให้ภาคีเครือข่ายแลกเปลี่ยนข้อมูลและขับเคลื่อนงานอย่างเป็นระบบ ผ่านการ SHOWcase และการเสริมสมรรถนะประจำเดือนเพื่อเชื่อมต่องานภายในเครือข่าย ผ่านการสนับสนุนทรัพยากร การจัดการความรู้ การสร้างความร่วมมือ และการติดตามหนุนเสริมการทำงานร่วมกันระหว่างเครือข่าย
Enhance ต่อยอดขยายผลความรู้ ผ่านกระบวนการ Hackathon สร้างการมีส่วนร่วมของเยาวชน โดยเน้นการใช้ประโยชน์จากดิจิทัลเทคโนโลยี รวมทั้งสร้างการตระหนักรู้ในประเด็นการเฝ้าระวังข้อมูลสุขภาพ (info surveillance) และหนุนเสริมการสื่อสารสุขภาวะผ่านการสื่อสารระดับกว้าง
ทั้งนี้ โครงการที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์แผนงานกับ CoO ได้แก่ C1 เครือข่ายพลเมืองนักสื่อสารสุขภาวะที่มีทักษะเท่าทันสื่อและรอบรู้ทางสุขภาพ C2 ช่องทางและกลไกที่สนับสนุนการเรียนรู้ของนักสื่อสารสุขภาวะ C3 แนวปฏิบัติจากความร่วมมือการดำเนินงานของเครือข่ายนักสื่อสารสุขภาวะ
นิยามศัพท์
คิดดีไอดอล หมายถึง บุคคลหรือกลุ่มคนรุ่นใหม่ที่มีความตื่นตัวต่อการใช้และสร้างสรรค์สื่ออย่างรู้เท่าทันและสามารถสร้างแรงบันดาลใจให้กับบุคคลใกล้ชิดและสังคมได้
นักสื่อสารสุขภาวะ หมายถึง ผู้ที่มีสมรรถนะการรู้เท่าทันสื่อ สารสนเทศและดิจิทัล ที่มีความรอบรู้ด้านสุขภาพ เท่าทันตนเอง สามารถสร้างสรรค์กระบวนการสื่อสาร และเป็นผู้สร้างการเปลี่ยนแปลงให้เกิดชุมชนหรือสังคมสุขภาวะ ด้วยจิตสำนึกความเป็นพลเมือง
ทักษะ 4 ด้านของนักสื่อสารสุขภาวะ หมายถึง 1) ทักษะการรู้เท่าทันสื่อ สารสนเทศ และดิจิทัล Media information and Digital Literacy – MIDL Skill 2) ทักษะการสื่อสารและการสร้างความร่วมมือCommunication & Collaboration 3) ทักษะความเป็นผู้นำ Leadership Skill และ 4) ทักษะการตระหนักรู้เท่าทันและการสะท้อนความคิด Self Awareness & Awareness & Reflection Skill ผ่านมิติ กาย อารมณ์ สังคม และ ปัญญา
เครือข่ายนักสื่อสารสุขภาวะ หมายถึง นักสื่อสารสุขภาวะทั้งในระดับบุคคล กลุ่มคนที่ดำเนินกิจกรรมการสื่อสารโดยมีเป้าหมายร่วมกันในการขับเคลื่อนสร้างการเปลี่ยนแปลงให้เกิดชุมชนหรือสังคมสุขภาวะ
Hackathon หมายถึง กระบวนการเพื่อพัฒนาความคิดสร้างสรรค์และสร้างนวัตกรรมด้านสุขภาวะแบบเร่งด่วน ซึ่งเป็นเครื่องมือที่ช่วยกระตุ้นให้กลุ่มเยาวชนสามารถเรียนรู้การสร้างสรรค์ไอเดียสุขภาวะ
Media Lab หมายถึง การตรวจสอบคุณภาพผลงานสื่อ 3 ด้าน ได้แก่ 1) ด้านความถูกต้องของเนื้อหาประเด็นที่นำเสนอ 2) ด้านคุณภาพทางเทคนิค เช่น รูปแบบ ภาษา ขนาดตัวอักษร ตราสัญลักษณ์ 3) ด้านจริยธรรม และความถูกต้อง เช่น การละเมิดลิขสิทธิ์ทางการค้า การคัดลอกผลงานอื่น การอ้างอิงข้อมูล และ PDPA การเผยแพร่ข้อมูลส่วนบุคค
