คาราวานโตไปไม่สูบ โรงเรียนรัชชประภาวิทยาคม

ในโลกยุคปัจจุบัน “บุหรี่ไฟฟ้า” กำลังกลายเป็นประเด็นร้อนของสังคมไทยและทั่วโลก แม้กฎหมายไทยจะประกาศห้ามนำเข้าและจำหน่าย แต่ในความเป็นจริง กลับยังพบการแพร่ระบาดในหมู่เยาวชนอย่างต่อเนื่อง

งานวิจัยจากองค์การอนามัยโลก (WHO) ระบุว่า เยาวชนที่เริ่มต้นสูบบุหรี่ไฟฟ้ามีความเสี่ยงสูงที่จะพัฒนาไปสู่การเสพติดนิโคตินอย่างรุนแรง ขณะที่งานวิจัยในประเทศไทยพบว่า เด็กอายุ 12–18 ปี มีอัตราการทดลองใช้บุหรี่ไฟฟ้าเพิ่มขึ้นถึง สองเท่าในรอบ 5 ปีที่ผ่านมา

เพื่อตอบสนองต่อวิกฤตนี้ โครงการ “โตไปไม่สูบ” ได้จัดทำ คาราวานโตไปไม่สูบ เพื่อสร้างการเรียนรู้เชิงรุกในโรงเรียนทั่วประเทศ โดยใช้กระบวนการเรียนรู้ที่ผสมผสานทั้งความรู้ เกม และกิจกรรมสร้างสรรค์ เพื่อทำให้เยาวชนเข้าใจถึงพิษภัย และสามารถปฏิเสธได้อย่างมั่นใจ

เมื่อวันที่ 22 สิงหาคม 2568 คาราวานได้เดินทางมาถึง โรงเรียนรัชชประภาวิทยาคม ซึ่งตั้งอยู่ในพื้นที่ชุมชนที่กำลังเผชิญความท้าทายจากกระแสการแพร่ระบาดของบุหรี่ไฟฟ้า โดยมีผู้เข้าร่วมกิจกรรมรวม 50 คน

บรรยากาศกิจกรรม : การเรียนรู้ที่เต็มไปด้วยพลัง โรงเรียนรัชชประภาวิทยาคมเต็มไปด้วยสีสันจากการจัดบูธนิทรรศการ สื่ออินโฟกราฟิก และอุปกรณ์เกมการเรียนรู้ที่ทีมงานคาราวานเตรียมมาอย่างครบถ้วน

กิจกรรมเริ่มต้นด้วยการ ละลายพฤติกรรม เพื่อสร้างความคุ้นเคยระหว่างนักเรียนและวิทยากร เสียงหัวเราะและรอยยิ้มทำให้บรรยากาศเป็นกันเอง จากนั้นเข้าสู่ช่วง เวิร์กช็อปให้ความรู้เรื่องพิษภัยบุหรี่ไฟฟ้า โดยใช้เทคนิคการเล่าเรื่อง (storytelling) และการนำเสนอคลิปสั้น ๆ ที่สะท้อนผลกระทบจริง

หนึ่งในกิจกรรมที่ได้รับความสนใจคือ เกม “เส้นทางชีวิต” ซึ่งให้ผู้เข้าร่วมแต่ละกลุ่มจำลองสถานการณ์การถูกเพื่อนชวนสูบบุหรี่ไฟฟ้า แล้วต้องเลือกทางออกของตนเอง เกมนี้ทำให้เด็ก ๆ ได้ฝึกทักษะการปฏิเสธอย่างสร้างสรรค์ พร้อมทั้งเรียนรู้ว่าการเลือกเพียงครั้งเดียวอาจเปลี่ยนอนาคตทั้งชีวิต

อีกกิจกรรมคือ การออกแบบสื่อรณรงค์ โดยนักเรียนถูกแบ่งเป็น 5 กลุ่ม ๆ ละ 10 คน แต่ละกลุ่มได้รับโจทย์ให้คิดคำขวัญและออกแบบโปสเตอร์เพื่อรณรงค์ในโรงเรียน ผลงานที่ออกมามีทั้งโปสเตอร์ “โตไปไม่สูบ – เท่ได้โดยไม่ต้องพึ่งควัน” และ “สุขภาพดีกว่า ถ้าไม่ลอง” ซึ่งสะท้อนความคิดสร้างสรรค์และความเข้าใจลึกซึ้ง

เสียงสะท้อนจากเยาวชน

นักเรียนที่เข้าร่วมกิจกรรมหลายคนให้สัมภาษณ์ถึงความรู้สึกว่า กิจกรรมครั้งนี้ทำให้พวกเขามองบุหรี่ไฟฟ้าในมุมใหม่

“ก่อนหน้านี้ผมคิดว่าบุหรี่ไฟฟ้าแค่ทำให้ปากหอม แต่พอได้เรียนรู้จริง ๆ ถึงรู้ว่ามีสารเคมีที่อันตรายต่อปอดมาก ผมไม่อยากลองอีกแล้วครับ” – นักเรียนชาย ม.4

“หนูได้ฝึกวิธีปฏิเสธแบบไม่เสียเพื่อน เช่น พูดติดตลก หรือชวนไปทำอย่างอื่นแทน วันนี้หนูรู้สึกมั่นใจมากขึ้น” – นักเรียนหญิง ม.5

ผลลัพธ์ที่น่าสนใจจากการดำเนินงาน

แม้จะเป็นกิจกรรมขนาดเล็กที่มีผู้เข้าร่วมเพียง 50 คน แต่กลับส่งผลลัพธ์ที่กว้างไกล ได้แก่

1. เกิดแกนนำเยาวชน “โตไปไม่สูบ” – เด็ก ๆ 12 คนจากหลายระดับชั้นอาสารวมตัวกันเพื่อจัดทำเพจเฟซบุ๊กเล็ก ๆ ของโรงเรียนในการเผยแพร่ความรู้

2. สร้างแผนการรณรงค์ในโรงเรียน – โรงเรียนรัชชประภาวิทยาคมประกาศต่อหน้าผู้เข้าร่วมว่า จะขยายกิจกรรมนี้ให้ครอบคลุมทุกห้องเรียนภายในปีการศึกษานี้

3. เกิดการมีส่วนร่วมของครูและผู้ปกครอง – ตัวแทนผู้ปกครอง 5 คนที่เข้าร่วมกิจกรรมได้หารือกับครู เพื่อทำโครงการ “บ้านปลอดบุหรี่ไฟฟ้า”

4. เยาวชนเปลี่ยนทัศนคติอย่างชัดเจน – แบบสอบถามหลังจบกิจกรรมพบว่า นักเรียนกว่า 90% มั่นใจว่าจะไม่ลองบุหรี่ไฟฟ้า

บทเรียนและข้อเสนอแนะ

• การจัดกิจกรรมที่สนุกและเข้าถึง ทำให้เด็กกล้าเปิดใจ

• สื่อรณรงค์ที่เด็กออกแบบเองมีพลังมาก เพราะสะท้อนความรู้สึกจริง

• การมีส่วนร่วมของครูและผู้ปกครองคือปัจจัยสำคัญในการสานต่อ

ข้อเสนอแนะคือ ควรขยายกิจกรรมไปยังโรงเรียนอื่น ๆ ในเครือข่าย พร้อมสร้างแพลตฟอร์มออนไลน์เพื่อให้เด็ก ๆ แชร์สื่อรณรงค์ได้อย่างต่อเนื่อง

จุดเริ่มต้นเล็ก ๆ ที่ยิ่งใหญ่

คาราวาน “โตไปไม่สูบ” ที่โรงเรียนรัชชประภาวิทยาคม ไม่เพียงสร้างความรู้เรื่องพิษภัยบุหรี่ไฟฟ้าให้กับนักเรียน 50 คน แต่ยังสร้างแรงบันดาลใจ เกิดแกนนำ และแผนรณรงค์ที่ต่อยอดสู่ทั้งโรงเรียนและชุมชน

นี่คือก้าวเล็ก ๆ ของเยาวชนที่กำลังผลักดันให้สังคมไทยก้าวไปสู่ สังคมปลอดบุหรี่ไฟฟ้าอย่างแท้จริง